Παρουσίαση Παραδείγματος

Alejandro Aravena [Elemental] Vs Herman Hertzberger_Diagoon Houses

• Μέγκος Ηλίας
• Σούνας Σούνας
• Χατζηκυριάκος- Σβώκος Κώστας

     Συγκρίνοντας το έργο του Alejandro Aravena και του Herman Hertzberger διακρίνουμε πολλά κοινά στοιχεία ως προς τον τρόπο που προσεγγίζουν την αρχιτεκτονική. Ο σχεδιασμός τους στοχεύει σε ανάγκες οι οποίες θα μπορούσε κάποιος να πει ότι δεν αποτελούν κομμάτι της αρχιτεκτονικής αλλά ανήκουν στις αρμοδιότητες άλλων επιστημονικών κλάδων. Ένα επιχείρημα σαθρό που το ίδιο το έργο τους καταφέρνει γρήγορα να το αποδομήσει. 
     Ο Alejandro Aravena προβληματίζεται ιδιαίτερα με το παγκόσμιο πρόβλημα στέγασης στις πόλεις, ενός όλο και αυξανόμενου κομματιού του πληθυσμού. Αναλαμβάνει δράση και προτείνει ρηξικέλευθες λύσεις κατοίκησης. Το μοντέλο του βασίζεται στην υλοποίηση κατοικιών με μέγεθος κάθε μίας στα 40τ.μ. Οι κρατικοί φορείς αναλαμβάνουν να τις κατασκευάσουν με κόστος κάθε μίας περίπου στα 10.000 δολάρια, υλοποιώντας την βασική δομή της κατοικίας με την κουζίνα και το λουτρό να περιλαμβάνονται μέσα σε αυτήν. Δίνεται, η δυνατότητα μόλις ξεκινήσουν να κατοικούνται, οι ίδιοι ένοικοι να την επεκτείνουν με επιπρόσθετα 40τ.μ. Χρησιμοποιώντας την δικιά τους οικονομική και τεχνική δύναμη, ώστε η τελική κατοικία να έχει το μέγεθος των 80 τ.μ., αρκετό για να στεγάσει μια μέση οικογένεια. Με τον τρόπο αυτό στεγάζονται σε μικρό χρονικό διάστημα περισσότεροι άνθρωποι και ταυτόχρονα μετατρέπονται σε συν-δημιουργοί του δικού τους χώρου κατοίκησης. Επίσης, τα κελύφη είναι αρκετά απλά και ουδέτερα, ώστε να αποτελούν ένα κενό καμβά έκφρασης της δημιουργικότητας του κάθε κάτοικου. 
     Αυτό που είναι σημαντικό να αναφερθεί είναι ο Alejandro Aravena δεν αρκείτε σε μία θεωρητική ανάγνωση των κοινωνικών προβλημάτων στις σύγχρονες πόλεις, αλλά αναλαμβάνει δράση με έναν πολύ αποτελεσματικό τρόπο. Η ομάδα σχεδιασμού Εlemental ιδρύεται το 2001 και ασχολείται με αυτά τα ζητήματα παίρνοντας την ονομασία ''Do Tank'' παραφράζοντας το τίτλο ''Τhink Tank'', δείχνοντας ακόμα πιο έντονα την πρόθεση του να προτείνει λύσεις, και εν συνεχεία να τις υλοποιεί.         Kινούμενοι πίσω στο χρόνο συναντάμε τον Herman Hertzberger το 1971 στην Ολλανδία που κατασκευάζει τις κατοικίες Diagoon, πραγματοποιώντας πρώτος, αυτό που έκανε πολύ αργότερα ο Alejandro Aravena. Δηλαδή, να παροτρύνει τους ίδιους τους κατοίκους να συμμετέχουν στον σχεδιασμό του χώρου, όπου θα μένουν. Η κεντρική ιδέα είναι η κατασκευή ενός συγκροτήματος κατοικιών που είναι ημιτελείς, αφήνοντας το περιθώριο οι ίδιοι οι ένοικοι να αποφασίσουν πως θα ορίσουν τον χώρο τους και ποια θα είναι η νοηματοδότηση τους. 
     Ουσιαστικά, η κατοικία διαρθρώνεται σε πολλαπλά επίπεδα χωρίς προκαθορισμένα δωμάτια, ως ένα τεράστιο καθιστικό με δυνατότητα την ελεύθερη τοποθέτηση επίπλων και διαχωριστικών, ώστε να ορίζονται οι επιμέρους χώροι. Δύο πυρήνες χώρων μόνο μένουν σταθεροί πού δεν μπορούν να μετασχηματιστούν και σε αυτούς περιλαμβάνονται τα λουτρά, η κουζίνα και οι σκάλες. Κάτι ανάλογο πραγματοποιεί αργότερα και ο Aravena. Η πολλαπλότητα και η ευελιξία στο κτήριο επεκτείνεται και σε άλλους χώρους όπως είναι η ημιυπαίθριες θέσεις στάθμευσης ή ημιτελείς εξώστες δωματίων (δυνατότητα να κλείνουν, να παραμένουν ανοιχτοί ή να αλλάζουν χρήση) καθώς και οι τσιμεντένιες πλάκες της πρασιάς που μπορούν να αφαιρεθούν κατά το δοκούν, τοποθετώντας οι κάτοικοι φύτευση στην θέση τους. Η παρότρυνση για συμμετοχή στην διαμόρφωση του κτηρίου επεκτείνετε ακόμη και στις όψεις. Τα παράθυρα σχεδιάζονται ως ένα πλαίσιο που μπορεί να συμπληρωθεί ανάλογα με την επιλογή των ενοίκων, είτε με γυάλινα είτε με πλήρη πετάσματα.                 Ερευνώντας, διακρίνουμε και στους δύο αρχιτέκτονες την ανάγκη τους να κάνουν μια αρχιτεκτονική, η οποία ο αρχιτέκτονας δεν θα προκαθορίζει αυστηρά το κτήριο. Αλλά θα αφήνει στους χρήστες-ενοίκους ελεύθερους να ερμηνεύσουν το χώρο αλλά και να τον σχεδιάσουν ανάλογα με την επιθυμία τους. Δεν υπάρχει στην αντίληψη τους μια μόνο λύση σταθερή και ξεκάθαρη που λειτουργεί ως θέσφατο. Αλλά ένα σύνολο πιθανοτήτων και εκφράσεων ανάλογα της ταυτότητας και της κάλυψης των τρεχόντων αναγκών του υποκειμένου. 
     Στην ουσία φτιάχνουν ουδέτερα ελάχιστα τονισμένα κελύφη με φθηνά και μη εξεζητημένα υλικά (τσιμεντόλιθος, ξύλο, μέταλλο κ.ά), ώστε να επιδέχονται πολλαπλές λύσεις και νοηματοδοτήσεις. Το σημαντικό είναι ότι με το σχέδιο τους υποδεικνύουν δυνατότητες χωρίς όμως την ίδια στιγμή να είναι απεριόριστες. Αφού η υπεραφθονία λύσεων καταλήγει το ίδιο επιζήμια με την έλλειψη. Και στο Aravena και στο Ηertzberger οι χώροι και οι τρόποι επέμβασης είναι ως ένα βαθμό προκαθορισμένοι ώστε το κτήριο να συν-δημιουργείτε από τον αρχιτέκτονα και τον εκάστοτε κάτοικο έχοντας και οι δύο το ίδιο ποσοστό συμμετοχής. Ο συμμετοχικός σχεδιασμός που προτείνουν αμφισβητεί στην πράξη την αυθεντία του αρχιτέκτονα. Ένα πρόταγμα καθαρά προϊόν της δεκαετίας 1970 με πρωτοπόρο τον Hertzberger. Μια εποχήπου οι αξίες και αρχές του Μοντερνισμού καταρρέαν σε όλες τις πολιτισμικές, πολιτικές και επιστημονικές εκφάνσεις του, με την αμφισβήτηση στην αρχιτεκτονική να ξεκινάει ήδη με από την δεκαετία του 1950 μέσω της ομάδας ''Team10”. 
     H Μετά-Μοντέρνα εποχή που ακολούθησε ανάδειξε καινούργιες ιδέες πού αφουγκράζονται τις πραγματικές ανάγκες των χρηστών παροτρύνοντας τους να τις εκφράσουν και τις ικανοποιήσουν μέσω του σχεδιασμού. Έτσι ενώ υπάρχει μια μεγάλη χρονική απόσταση μεταξύ του Ηertzberger(1971 – κατοικίες Diagoon) και του Αravena(2003 - πρώτες του κατοικίες συμμετοχικού σχεδιασμού), εν τέλει ιδεολογικά βαδίζουν μαζί. Τους συνδέει η ίδια δημοκρατική σκέψη και αγωνία για να βοηθήσουν τον Άνθρωπο και όχι απλά να ικανοποιήσουν τις προσωπικές καλλιτεχνικές ματαιοδοξίες τους. Καταφέρνουν δηλαδή, να κινηθούν έξω από την σφαίρα του άκρατου ατομικισμού και να σκεφτούν συλλογικά, οικουμενικά και πάνω απ' όλα αποτελεσματικά. Το πρόταγμα τους αποτελεί μια βαθιά ρωγμή στη καθεστηκυία τάξη της αρχιτεκτονικής σκέψης επηρεάζοντας χιλιάδες αρχιτέκτονες παγκοσμίως βοηθώντας σε μία πιο ανθρωπιστική και ουσιαστική προσέγγιση σχεδιασμού.